Upomnienie braterskie jest już zalecane w ST: Nie będziesz żywił w sercu nienawiści do brata. Będziesz upominał bliźniego, aby nie ponieść winy z jego powodu (Kpł 19,17).
Tekst Nowego Testamentu jest obfitszy w tym temacie i oferuje nam różne modele upomnienia braterskiego (Mt 18,15-20; 1Tm 5,20; Gal 2,11-14). Jest konieczne, aby omówić w kilka zdania każde z nich, aby mieć właściwe zrozumienie tego tematu.
1. „Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy” (Mt 18,15)
Tekst z Ewangelii Mateusza (Mt 18,15-20), wspomina o upomnieniu, które rozgrywa się pomiędzy dwoma osobami: Jeśli twój brat zgrzeszy przeciwko tobie… (Mt 18,15). Autor sugeruje, aby tego rodzaju konflikt najpierw spróbować rozwiązać w gronie osób bezpośrednio zainteresowanych sprawą. Osoba pokrzywdzona powinna udać się do krzywdziciela i upomnieć go za krzywdę jakiej doznała. Ewangelista uzasadnia również takie postępowania: …jeśli cię usłucha pozyskasz swego brata (18,16). Jeżeli jednak osoba pokrzywdzona spotka się z brakiem odpowiedniej reakcji ze strony krzywdziciela, wówczas może prosić innych ludzi o pomoc. Jeżeli krzywda jest znacząca, a krzywdziciel nie wyraża skruchy, wówczas pokrzywdzony może swoje kroki skierować do kompetentnych władz, aby odpowiednio zareagowały w jego/jej obronie. Każdy bowiem człowiek ma prawo do obrony i nikomu nie wolno jej odmawiać. Należy jednak kierować się dobrocią, dając wpierw drugiemu człowiekowi szansę naprawienia popełnionej krzywdy.
2. „Trwających w grzechu upominaj w obecności wszystkich, żeby także i pozostali przejęci byli lękiem” (1Tm 5,20).
Upomnienie, o którym czytamy w liście św. Pawła skierowanym do młodego biskupa Efezu – Tymoteusza, dotyczy grzechu publicznego. W takiej sytuacji, św. Paweł sugeruje, aby upomnienie było również publicznie. Motywacją takiego działania jest: aby i pozostałych ogarnął lęk przed grzechem (1Tm 5,20b). A zatem w sytuacji, kiedy grzech jest publiczny, który skłania innych do zejścia na złą drogę, upomnienie również powinno być publicznie.
3. Gal 2,11-14
Inną sytuację widzimy w Liście do Galatów. Tutaj osobą grzeszącą jest osoba przewodząca wspólnocie chrześcijańskiej – św. Piotr. Jak czytamy we wspomnianym liście, św. Paweł upomniał publicznie św. Piotra za jego obłudne postępowanie (patrz komentarz do Listu do Galatów). Czyni to publicznie, gdyż jak stwierdza: także inni Żydzi zaczęli się zachowywać nieszczerze i nawet Barnaba został wciągnięty w ich udawanie (Gal 2,13). Miłość do przełożonych w Kościele nie może polegać na bezkrytycznej akceptacji wszystkiego, co robią i mówią. Jeżeliby jakiś pasterz wspólnoty chrześcijańskiej (kapłan, biskup, papież) zbłądził w swoim nauczaniu/postępowaniu, należy go również upomnieć, w przeciwnym razie jego zły wpływ może zadziałać zgubnie na wiele dusz, dla których on jest przewodnikiem.
Podsumowując, możemy stwierdzić, że Pismo Święte oferuje nam trzy modele upomnienia braterskiego. Pierwszy odnosi się do sytuacji, kiedy pojawił się konflikt między dwoma osobami (Mt 18,15-18); drugi dotyczy osób grzeszących publicznie (1Tm 5,20), a trzeci mówi o upomnieniu grzeszącego pasterza (Gal 2,11-14).
o. dr Jakub Waszkowiak OFM
