Chanuka

Doroczne święto żydowskie trwające osiem dni, począwszy od 25 dnia miesiąca kislew (listopad-grudzień). Upamiętnia ono wydarzenie związane ze zdobyciem i oczyszczeniem świątyni jerozolimskiej przez Judę Machabeusza w 164 przed Chr. (1 i 2 Księga Machabejska).

Kontekst historyczny

W roku 198 przed Chr. Antioch III z hellenistycznej dynastii Seleucydów, pokonał Ptolomeuszy – władców Egiptu, którzy swoją władzą obejmowali teren Palestyny. Odtąd władzę nad Palestyną zaczęli sprawować Seleucydzi.

W 167 roku Antioch Epifanes IV, który zdobył Jerozolimę, nakazał zbudować w świątyni jerozolimskiej ołtarz na część Zeusa i składać w ofierze świnie, które w judaizmie są traktowane jako zwierzęta nieczyste. Chcąc wprowadzić na terenie Palestyny kulturę grecką wydał prawo zabraniające Żydom praktykowania ich religii i zachowywania zwyczajów. Decyzje te spowodowały powstanie, które zapoczątkował kapłan Matatiasz (1 Mach 2,24-25) i jego pięciu synów: Juda, Jonatan, Szymon, Eleazar i Jan. Po śmierci Matatiasza, władzę przejął Juda, który otrzymał przydomek „młot” (aram. maqqeba – „młot”). W 164 przed Chr. pod jego wodzą zdobyto Jerozolimę i oczyszczono świątynię.

O tych wydarzeniach czytamy w Starym Testamencie, w Księgach Machabejskich:

Przez osiem dni obchodzili poświęcenie ołtarza, a przy tym pełni radości składali całopalenia, ofiary pojednania i uwielbienia. Fasadę świątyni ozdobili złotymi wieńcami i małymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kapłanów i drzwi do nich pozakładali, a między ludem panowała bardzo wielka radość z tego powodu, że skończyła się hańba, którą sprowadzili poganie. Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew (1Mach 4,56-59).

Mając obchodzić Oczyszczenie świątyni dwudziestego piątego Kislew, uważaliśmy, że trzeba wam o tym donieść, abyście wy także obchodzili Święto Namiotów i ognia [na pamiątkę tego], jak Nehemiasz odbudował świątynię i ołtarz, a potem złożył ofiary (2Mach 1,18).

Rytuał zapalania świateł

Najważniejszym rytuałem w święto Chanuki jest zapalanie świateł: jedno światło pierwszego dnia, dwa – drugiego itd. aż do ósmego, kiedy to zapalane jest osiem świateł (lampek oliwnych albo świeczek). Używany jest do tego charakterystyczny świecznik zwany chanukiją z dziewięcioma ramionami, z których jedno – szamasz (sługa) – spełnia rolę pomocniczą, gdyż od niego w kolejności od prawej do lewej zapala się pozostałe świece. Świece te zapala głowa domu (mężczyzna lub kobieta), przedtem wygłaszając błogosławieństwa. Wg tradycji żydowskiej oprócz chanukiji musi też palić się inne światło – nie należy bowiem wykorzystywać świecznika do czytania lub oświetlenia, a jedynie jako znak cudu. Aby rozgłosić wieść o cudzie, chanukiję należy postawić w drzwiach lub na oknie. Ósmego dnia śpiewa się też hymn Maoz Cur. W innym wariancie rytuału zapala się jedną świecę dla każdego domownika.

Podczas Chanuki wolno pracować, chociaż kobietom zaleca się powstrzymywanie od pracy na czas palenia się świec (ok. pół godziny). Kobiety podczas Chanuki traktowane są szczególnie – na pamiątkę bohaterstwa Judyty (opisanego w Księdze Judyty), która podstępem wdarła się do Holofernesa, naczelnego dowódcy Asyryjczyków, oczarowała go, a kiedy spał pijany, odcięła jego głowę, ratując mieszkańców Betulii i reszty Izraela.

Dla niereligijnych Żydów Chanuka przybrała formę świeckiego święta w którym na wzór Bożego Narodzenia (zazwyczaj przypadającego mniej więcej w tym samym czasie) pojawia się ktoś na wzór świętego Mikołaja, (zdjęcie) ubrany jednak nie na czerwono, ale na niebiesko. Podobnie jak podczas Bożego Narodzenia, także w to święto dzieciom daje się prezenty, w tym także gotówkę (jid. gelt) i słodycze (popularnym drobnym podarunkiem są czekoladki w kształcie monet). Ponadto podczas święta popularne są gry hazardowe – dorośli grają w karty, a dzieci w grę z wykorzystaniem drejdla, gdzie stawką są np. czekoladki lub cukierki.

Leave a Reply

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.