Kilka słów o tym, jak duża jest Kalwaria, skąd się wzięła ta nazwa, skoro czytając Biblię nigdzie tej nazwy nie znajdujemy?
Przeciętnemu człowiekowi Kalwaria może kojarzyć się z wysoką górą. Tymczasem jest to ok. 12-metrowe wzniesienie skalne, które za czasów Jezusa znajdowało się nieopodal wejścia do miasta. W Ewangeliach miejsce, gdzie został ukrzyżowany Jezus, jest określane jako „miejsce czaszki” (Mt 27,33; Mk 15,22; Łk 15,33; J 19,17). Stąd też wzięła się nazwa Kalwaria. Św. Hieronim, tłumacząc, Biblię na łacinę (IV–V wiek), przełożył greckie Κρανίου Τόπος – miejsce czaszki na Calvariae locus. Nazwa ta z tłumaczenia łacińskiego do języka polskiego weszła już w formie skróconej jako „Kalwaria”. A zatem „Kalwaria” to po prostu „miejsce czaszki”. Nazwa najprawdopodobniej bierze się stąd, że było to miejsce egzekucji i leżały tam czaszki skazańców. Nie jest jednak wykluczone, że sam teren mógł nieco przypominać ludzką czaszkę.
Pod Kalwarią znajduje się kaplica Adama, gdyż tam wg tradycji chrześcijańskiej (Orygenes – („Kata Matthaion egzetikon” PG 13,1777) został pochowany protoplasta ludzkości – Adam. Gdy Chrystus został ukrzyżowany, Jego krew spłynęła na czaszkę Adama zdejmując z niego plamę grzechu. I stąd wywodzi się zwyczaj przedstawiania u stóp Ukrzyżowanego czaszkę Adama, która symbolizuje zarówno Adama jak i całą ludzkość. Należy bowiem przy tym pamiętać, że słowo Adam po hebrajsku (אדם) oznacza zarówno człowieka jak i ludzkość.
Pod Golgotą znajduje się skała naturalna. W tyle za ołtarzem poświęconym Melchizedekowi, widać dalszy ciąg niezwykłego pęknięcia pionowego, które nawiązuje do słów z Ewangelii Mateusza: Od godziny szóstej mrok ogarnął całą ziemię, aż do godziny dziewiątej. Około godziny dziewiątej Jezus zawołał donośnym głosem: «Eli, Eli, lema sabachthani?», to znaczy Boże mój, Boże mój, czemuś Mnie opuścił? Słysząc to, niektórzy ze stojących tam mówili: «On Eliasza woła». Zaraz też jeden z nich pobiegł i wziąwszy gąbkę, napełnił ją octem, włożył na trzcinę i dawał Mu pić. Lecz inni mówili: «Poczekaj! Zobaczymy, czy przyjdzie Eliasz, aby Go wybawić». A Jezus raz jeszcze zawołał donośnym głosem i wyzionął ducha. A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać. Groby się otworzyły i wiele ciał Świętych, którzy umarli, powstało. I wyszedłszy z grobów po Jego zmartwychwstaniu, weszli oni do Miasta Świętego i ukazali się wielu (Mt 27, 45-53).
Dzisiaj Kalwaria jest w zasadzie prawie niewidoczna, ponieważ znajduje się wewnątrz bazyliki Bożego Grobu. Szczyt kalwarii wznosi się 5 metrów ponad posadzkę bazyliki. Jednakże, sam szczyt Kalwarii jest tam nieobecny, gdyż został ścięty po pożarze w 1808 roku przez greckiego mnicha, który chciał przewieść go do Konstantynopola. Niestety, statek, na którym płynęła „cenna zdobycz”, utonął. W ten sposób szczyt kalwarii znajduje się na dnie morza Śródziemnomorskiego.
Kalwaria jest podzielona na dwie kaplice należące do Greków i Łacinników (franciszkanów). Kaplica franciszkanów znajduje się po prawej stronę od wejścia głównego. Stanowi ona X i XI stację Drogi Krzyżowej, do czego nawiązuje obraz w ołtarzu. Druga kaplica (Greków) wznosi się na skale. gdzie był wbity krzyż Zbawiciela. Między kolumienkami, na których opiera się ołtarz, okrągła płyta srebrna z otworem w centrum wskazuje miejsce, gdzie był wbity krzyż. Skały Kalwarii jednak przez ten otwór nie można dotknąć, gdyż jest on obudowany. Główny ołtarz stanowi XII stacje Drogi Krzyżowej. Stacja XIII – „Jezus zdjęty z krzyża” to mały ołtarz znajdujący się między dwiema kaplicami, poświęcony Matce Bożej Bolesnej. Należy on do franciszkanów, gdzie są odprawiane Msze św.
Obecnie Bazylika Bożego Grobu nie jest wyłączną własnością jednej wspólnoty chrześcijańskiej, ale współzarządzają nią przedstawiciele kilku wyznań: Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy, Kościoła katolickiego reprezentowanego przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie) i Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Ponadto w największe święta z bazyliki korzystają też duchowni i wierni Kościołów syryjskiego i etiopskiego, a Kościół koptyjski ma prawa tylko do kilku pomieszczeń, a w wybrane dni jego wspólnota może sprawować liturgię we własnej kaplicy znajdującej się na tyłach kaplicy Grobu. W 1852 zostało wprowadzone przez władze tureckie, które zarządzały tym terenem, „Status quo”, które określa prawa własnościowe i liturgiczne poszczególnych wspólnot w bazylice.
